Vụ Phùng Quang Thanh và truyền thông Việt Nam
Nguyễn
Hưng Quốc
Bộ trưởng Quốc phòng CS Việt Nam Phùng Quang Thanh.
Mấy tuần qua, trên các phương tiện truyền thông xã hội, đặc biệt
là facebook, tin tức khiến người ta chú ý và bình luận nhiều nhất là về Đại
tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Quốc phòng của Việt Nam. Thoạt đầu, có tin
ông bị ám sát, sau đó, tin ông chết vì ung thư phổi trong bệnh viện Georges
Pompidou của Pháp. Mà không phải chỉ có người Việt Nam. Ngay cả hãng
thông tấn Đức Deutsche Press-Agentur (DPA) cũng loan tin ông qua đời.
Chính
quyền Việt Nam phải lên tiếng cải chính. Mới đây, báo chí trong nước loan tin
ông Phùng Quang Thanh đã bay từ Pháp về Việt Nam với tình trạng sức khoẻ rất
tốt. Tuy vậy, tin đồn về cái chết của ông vẫn tiếp tục râm ran trong dư luận.
Người ta vạch ra những sự mơ hồ và không đáng tin cậy trong các bản tin đăng
trên báo chí Việt Nam: Chỉ có những lời tường thuật chung chung chứ không có
một bức ảnh nào của Phùng Quang Thanh cả. Thật ra, cũng có. Có một bức ảnh ông
đứng sau chiếc xe Lexus ra phi trường đón. Nhưng trong bức ảnh ấy, hình của
Phùng Quang Thanh rất mờ. Người ta nghi ngờ đó không phải là ông.
Thực tình, tôi không quan tâm đến chuyện Phùng Quang Thanh chết
hay sống. Ông chết hay sống, tình hình chính trị Việt Nam, đặc biệt trong quan
hệ với Trung Quốc, cũng không có gì thay đổi. Người này mất thì người khác lên
thế. Chính sách của Việt Nam ít khi lệ thuộc vào một người, ngay cả khi người
ấy đang ở một vị thế rất cao là Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.
Điều khiến tôi quan tâm nhiều nhất là vấn đề truyền thông của Việt
Nam. Về phương diện này, có mấy vấn đề cần được chú ý:
Thứ nhất, chúng ta thấy rất rõ sự vụng về của giới truyền thông
Việt Nam. Trước sự vắng mặt của Phùng Quang Thanh trong các buổi lễ lớn tại
Việt Nam và trước sự ngạc nhiên và tò mò của dư luận, người ta hoàn toàn im
lặng. Mãi đến khi tin đồn về cái chết của ông lan rộng, người ta mới lên tiếng
cải chính. Nhưng sự cải chính cũng không thuyết phục.
Ai cũng thấy một điều:
Chỉ cần đưa một bức ảnh mới của Phùng Quang Thanh trong bệnh viện, mọi người sẽ
an tâm ngay tức khắc. Vậy mà người ta không làm. Ngay cả khi loan tin Phùng
Quang Thanh đã về nước, người ta cũng không đăng một bức ảnh nào cụ thể cả
khiến dư luận vẫn tiếp tục xôn xao và thắc mắc. Nếu mục tiêu chính của bộ máy
truyền thông nhà nước là để tuyên truyền và an dân, trong mấy tuần vừa qua, có
thể nói bộ máy ấy hoàn toàn thất bại.
Thứ hai, mặc dù nắm trong tay hơn 800 tờ báo các loại cũng như tất
cả các cơ quan truyền thông chính thống khác (như truyền thanh và truyền hình),
chính quyền Việt Nam cũng không làm chủ được dư luận. Hơn nữa, càng ngày họ
càng ở thế bị động. Thường, họ không phải là người loan tin mà chủ yếu là người
cải chính. Bởi vậy, khi có điều gì thắc mắc, nơi dân chúng tìm kiếm tin tức
không phải là các cơ quan ngôn luận lề phải mà là báo chí thuộc lề trái, nhiều nhất
là trên mạng internet.
Tôi có một số bạn, khá đông, hầu hết đều thuộc giới trí
thức, ở Sài Gòn có và Hà Nội cũng có, nói giống nhau: để nắm tin tức hàng ngày,
điều họ thường làm nhất là vào facebook hoặc các blog nổi tiếng chứ không phải
là mở các trang báo của đảng. Những chuyện họ bàn tán nhiều nhất những lúc gặp
nhau cũng vẫn là những chuyện được đề cập trên những trang mạng ấy. Có thể nói
chính quyền Việt Nam đã thua cuộc ngay trên chính sân chơi mà họ muốn hoàn toàn
độc quyền.
Thứ ba, như là hệ quả của đặc điểm thứ hai ở trên, càng ngày các
phương tiện truyền thông xã hội càng phổ biến và càng quan trọng. Ngoài các
tin tức liên quan đến Phùng Quang Thanh, một ví dụ tiêu biểu nhất về tầm ảnh
hưởng của các phương tiện truyền thông xã hội là vụ chặt cây xanh ở Hà Nội cách
đây mấy tháng. Dư luận ồn ào đến độ chính quyền Hà Nội phải ra lệnh ngưng ngay
việc chặt cây và sau đó, tiến hành kiểm điểm và kỷ luật một số cán bộ liên hệ.
Có thể xem các trang truyền thông xã hội ấy là một đối trọng của ngành truyền
thông nhà nước. Nghe nói hiện nay ở Việt Nam có khoảng một phần ba dân số, tức
khoảng 30 triệu người, thường xuyên sử dụng internet. Chắc không phải ai cũng
lên internet để đọc tin tức. Nhưng con số ấy chắc cũng không ít. Điều rất dễ
thấy: với số người đọc đông đảo như vậy, internet sẽ là một trận tuyến quan
trọng của trào lưu dân chủ hoá Việt Nam.
Thứ tư, trong cuộc chiến giữa báo chí chính thống và truyền thông
xã hội, nhà nước Việt Nam chỉ có một cách duy nhất để chiến thắng: minh bạch.
Lý do khiến nhiều người tìm kiếm tin tức trên internet là vì họ không tìm thấy
ở đâu khác. Lý do khiến cái gọi là báo lề trái thu hút sự quan tâm của dân
chúng hơn báo lề phải là vì trên báo chí lề phải người ta chỉ thấy toàn những
sự dối trá.
Lý do khiến người ta tin và lan truyền các tin đồn, đôi khi hoàn
toàn sai sự thật, là bởi vì người ta không tin vào các cơ quan truyền thông
chính thống. Sống ở Tây phương đã lâu, tôi chưa bao giờ thấy dân chúng đồn đãi
bất cứ chuyện gì trong đời sống chính trị nước họ. Tất cả những gì họ bàn luận
đều là những chuyện được công khai hoá trên các cơ quan truyền thông chính
thức. Giới chính trị gia biết rõ điều đó nên họ thường xuyên tổ chức các cuộc
họp báo để cung cấp thông tin và giải đáp các thắc mắc của dân chúng.
Có thể nói chính sự thiếu minh bạch làm nảy sinh các tin đồn và
sự lan rộng của các tin đồn dần dần bào mòn sự tin tưởng của dân chúng đối với
chính phủ. Cũng có thể nói sự tồn tại phổ biến của các tin đồn về chính trị là
một trong những bằng chứng rõ nhất tố giác một xã hội thiếu dân chủ.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment