Trung Quốc, cường quốc
không bạn bè
Làm thế nào cạnh tranh ngang ngửa với Mỹ, khi Trung Quốc không hề
có đồng minh ?REUTERS/Tyrone Siu
Nhà nghiên cứu địa chính trị Brahma Chellaney trong bài viết
« Một cường quốc mới nổi không hề có đồng minh » trên
Japan Times ngày 06/03/2017 đã nhận định, càng tăng cường thêm sức
mạnh, thì Trung Quốc lại càng khó có được những đồng minh thực sự. Điều này
chứng tỏ vai trò lãnh đạo đòi hỏi nhiều nỗ lực hơn là chỉ bằng vũ lực thô bạo.
Tác giả nêu ra sự tương phản với mạng lưới đồng minh và đối tác
rộng rãi mà Hoa Kỳ duy trì tại châu Á-Thái Bình Dương và những khu vực khác. Sự
xuống cấp trong mối quan hệ đặc biệt với Bắc Triều Tiên, nước chư hầu trước
đây, đã minh họa cho tình thế khó khăn của Bắc Kinh.
Năm ngoái, đô đốc Harry Harris, tư lệnh Mỹ tại Thái Bình Dương đã
nói : « Chúng tôi có các đồng minh, bạn bè và đối tác mà
Trung Quốc không có được ». Còn bộ trưởng Quốc phòng Ashton Caster
nhấn mạnh, Bắc Kinh « đang dựng lên một bức tường lớn để
tự cô lập ».
Cô đơn khi hục hặc với « nước anh em » Bắc Triều Tiên
Quan hệ nhanh chóng xấu đi giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng – vốn sở
hữu trữ lượng lớn quặng sắt, than đá, magnesit, than chì, đồng, kẽm và các khoáng
vật khác – chắc chắn càng làm tăng lên cảm giác cô độc của Trung Quốc.
Mới đây khi tố cáo Trung Quốc có «
thái độ nghiệt ngã » và «
múa may theo Mỹ », Bình Nhưỡng đã làm rõ không chỉ sự rạn nứt trầm
trọng trong quan hệ với người láng giềng khổng lồ, mà cả thực tế hiện nay Bắc
Kinh chỉ còn duy nhất một đồng minh thực sự là Pakistan. Theo tác giả, cho dù
đang là công cụ hữu ích cho Trung Quốc để kìm hãm Ấn Độ, Pakistan vẫn là một đồng
minh đáng ngờ - trong bối cảnh rộng hơn.
Sự rạn nứt giữa Trung Quốc – Bắc Triều Tiên diễn ra sau khi ảnh
hưởng của Bắc Kinh lên Miến Điện đã yếu hẳn đi Miến Điện cũng là một quốc gia
giàu tài nguyên thiên nhiên, từ dầu khí cho đến ngọc bích, gỗ. Ngày nay, quan
hệ Bắc Kinh và Bình Nhưỡng đang ở mức thấp nhất từ khi quốc gia Bắc Triều Tiên được
thành lập năm 1948.
Cái chết của Kim Jong Nam : Đòn nặng cho Trung Quốc
Vụ hạ độc làm chết người anh cùng cha khác mẹ của Kim Jong Un là
ông Kim Jong Nam tại sân bay quốc tế Kuala Lumpur, là một đòn nặng cho Trung Quốc.
Bắc Kinh coi Kim Jong Nam – một tay chơi có dinh cơ ở Macao và Bắc Kinh – là
một quân cờ chủ chốt để đối phó với nhà độc tài Bắc Triều Tiên.
Cụ thể hơn, quan hệ được Trung Quốc khoe là «
máu mủ » với Bắc Triều Tiên đã xấu hẳn đi từ lúc Kim Jong Un lên
nắm quyền sau khi Kim Jong Il qua đời tháng 12/2011. Nhà lãnh đạo trẻ tuổi ở
Bình Nhưỡng cố chứng tỏ không phải là chư hầu của Trung Quốc, kể cả việc nhen nhóm
lại chủ thuyết Juche (tức thuyết Chủ
Thể : tự cung tự cấp, tự chủ về chính trị và quân sự, xã hội không giai cấp).
Kim Jong Un thách thức Trung Quốc qua nhiều vụ thử nguyên tử và hỏa tiễn, cho
thấy ý hướng muốn thoát khỏi móng vuốt của Bắc Kinh thông qua mối quan hệ tốt đẹp
hơn với Hoa Kỳ - một lời mời gọi không được Washington lắng nghe.
Cái chết của Kim Jong Nam, chắc chắn là một đòn không chỉ đối với
Trung Quốc mà cả với Hàn Quốc và Hoa Kỳ, vốn khai thác những tin tức mà ông này
cung cấp được về nội tình của chế độ độc tài Bình Nhưỡng. Ba quốc gia này, ý
thức được tầm quan trọng của dòng họ nhà Kim ở Bắc Triều Tiên, đã chăm chút Kim
Jong Nam như một nhân vật có tiềm năng thay thế người em cùng cha khác mẹ đang
nắm quyền. Theo tác giả Brahma Chellaney, thế nên nhà độc tài Bình Nhưỡng có lý
do để trừ khử Kim Jong Nam.
Trước đó vào năm 2013, Bình Nhưỡng đã hành quyết người bạn quý giá
nhất của Trung Quốc trong hàng ngũ lãnh đạo Bắc Triều Tiên là ông Jang Song Thaek,
tướng bốn sao vốn là chú dượng của Kim Jong Un. Ông Jang, người cố vấn của Kim
Jong Nam và là đầu mối chính trong quan hệ Bắc Kinh – Bình Nhưỡng, bị chế độ
cáo buộc đã lạm dụng quyền lực để ưu đãi Trung Quốc, nhất là bán rẻ tài nguyên
như than đá, đất đai và kim loại quý.
« Thoát Trung » và yêu sách lãnh thổ của Bắc Kinh
Nhưng Kim Jong Un, 33 tuổi, nhà lãnh đạo trẻ nhất thế giới và Tập
Cận Bình, lớn tuổi gấp đôi, đang là trung tâm của cuộc khủng hoảng Trung Quốc –
Bắc Triều Tiên. Khi Tập Cận Bình viếng thăm chính thức Hàn Quốc giữa năm 2014,
ông ta đã lật đổ truyền thống từ nhiều thập kỷ qua, theo đó các lãnh đạo Trung
Quốc luôn công du Bắc Triều Tiên đầu tiên. Ông Tập vẫn chưa đi thăm Bình
Nhưỡng, cũng như Kim Jong Un từ chối đến Bắc Kinh. Trong khi đó ông nội và cha
của Kim Jong Un vốn luôn tỏ ra ngoan ngoãn trước thiên triều : Kim Il Sung, nhà
lập quốc đã thăm Trung Quốc đến 37 lần, còn người con kế nhiệm Kim Jong Il
viếng thăm Bắc Kinh 9 lần.
Nỗ lực của nhà lãnh đạo trẻ nhằm vạch ra một hướng đi độc lập đã
khiến báo chí nhà nước Trung Quốc tung ra cả một chiến dịch tuyên truyền chống lại
Kim Jong Un, tố cáo ông này tiếp tục chính sách
« thoát Trung » và tìm cách tháo gỡ những bế tắc trong quan hệ với
Hoa Kỳ và Nhật Bản.
Dù rất bực tức, nhưng Trung Quốc không có nhiều chọn lựa để đối
phó với chế độ Kim Jong Un. Bắc Kinh không hề muốn Nhà nước Bắc Triều Tiên bị tan
rã – một kịch bản sẽ dẫn đến việc Triều Tiên thống nhất, trở thành đồng minh
của Hoa Kỳ. Triển vọng quân đội Hoa Kỳ hiện diện ở gần biên giới là cơn ác mộng
của Trung Quốc. Đó là lý do khiến Bắc Kinh can thiệp vào cuộc chiến tranh Triều
Tiên, khi quân đội Mỹ vượt qua vĩ tuyến 38 và có thể tiến về biên giới Trung
Quốc.
Trong nhiều thế kỷ, Trung Quốc vẫn coi bán đảo Triều Tiên là gót
chân Achille của mình về mặt chiến lược. Triều Tiên có thể là con đường thuận
tiện cho các cường quốc nước ngoài xâm lăng, hay đóng vai trò đầu cầu cho việc
tấn công Trung Quốc.
Hiện nay Trung Quốc đang có những tranh chấp về lãnh thổ và tài
nguyên với Bắc Triều Tiên, mà một nước Triều Tiên thống nhất sẽ kế thừa và đấu
tranh. Trung tâm của tranh chấp lãnh thổ là Chonji, miệng núi lửa trên đỉnh
Paektu (nơi mà 33 kilomet chiều dài dọc theo biên giới Trung-Triều vẫn chưa
được giải quyết xong), và một số hòn đảo nằm giữa hai dòng sông biên giới Áp
Lục (Yalu) và Đồ Môn (Tumen).
Để chứng tỏ vấn đề biên giới với Bắc Triều Tiên vẫn chưa ngã ngũ,
Trung Quốc đưa ra yêu sách lịch sử đã sửa đổi, rằng vương quốc Koguryo – được
thành lập trên lưu vực sông Tongge ở miền bắc bán đảo Triều Tiên – là thuộc về Trung
Quốc chứ không phải Triều Tiên như các nhà sử học quốc tế vẫn khẳng định. Năm
2012, một báo cáo của Thượng viện Hoa Kỳ cảnh báo Trung Quốc «
có thể đang tìm cách đặt nền móng cho yêu sách lãnh thổ tại bán đảo Triều Tiên
trong tương lai ».
Lá bài Bình Nhưỡng mất giá
Trong bối cảnh đó, Trung Quốc coi việc giữ nguyên trạng trên bán
đảo Triều Tiên là có lợi nhất cho mình. Bắc Kinh có thể chấp nhận Triều Tiên
thống nhất chỉ với điều kiện Trung Quốc có thể chi phối mạnh mẽ bán đảo này, có
được những nhượng bộ thường xuyên về chiến lược.
Cho đến nay, hành động mạnh mẽ nhất của Trung Quốc chống lại Bắc
Triều Tiên là việc ngưng nhập khẩu than đá gần đây, có thể cho là từ
« hiệu ứng Trump ». Chính sách khó đoán định của tổng thống Mỹ
Donald Trump, được phản ánh qua sự dao động về chủ trương «
Một nước Trung Hoa », và thái độ cứng rắn hơn trước sự bành trướng
của Bắc Kinh trên Biển Đông, đã khiến Trung Quốc phải có hành động để làm dịu
bớt những chỉ trích của Hoa Kỳ, là đã không làm đúng mức để giúp áp dụng các
biện pháp trừng phạt của Liên Hiệp Quốc
Nhưng căng thẳng đang tăng cao giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng cũng
mang ý nghĩa là giá trị của lá bài Bắc Triều Tiên khi mặc cả với Hoa Kỳ có vẻ
đã bị hao mòn. Trong nhiều năm, Washington đã giao phó vấn đề Bắc Triều Tiên
cho Trung Quốc, đổi lại Mỹ nhiều lần nhượng bộ Bắc Kinh. Ngày nay, thay vì đóng
vai trung gian tin cậy giữa Washington và Bình Nhưỡng, Trung Quốc lại bị Bắc
Triều Tiên tỏ ra khinh khỉnh.
Tác giả bài viết nhận định, Bắc Kinh vẫn phải đánh vật với câu hỏi
mang ý nghĩa bao trùm hơn, là liệu Trung Quốc có thể trở thành đối thủ ngang
hàng với Hoa Kỳ, trong khi không có được bất kỳ một đồng minh nào ?
__._,_.___
No comments:
Post a Comment