Nếu không có rượu mới
Huy Đức Viết
từ Sài Gòn
- 14
tháng 4 2016
Con số cơ cấu 35-40% đại biểu chuyên trách trong Quốc hội khóa tới
là một bước đi đúng. Nhưng việc những người như Nguyễn Quang A, Nguyễn Cảnh
Bình... bị loại bỏ bằng những công cụ hết sức võ biền cho thấy Đảng vẫn chỉ
muốn, ngay cả những người tự ứng cử, cũng phải chắc chắn là người của họ.
Cho dù cách hành xử đó là "truyền thống" hay chỉ từ các
mệnh lệnh địa phương, để hệ thống ứng xử như vậy, cho thấy Tổng bí thư Nguyễn
Phú Trọng đã chưa chuẩn bị tâm thế và chưa có bước đi quan trọng nào được coi
là cải cách.
Khi ông Nguyễn Tấn Dũng bị loại bỏ, số người vui chẳng nhiều hơn
bao nhiêu số người bị hụt hẫng. Không ai nghĩ Nguyễn Tấn Dũng là một nhà lãnh
đạo anh minh nhưng nhiều người hy vọng nếu ông Dũng toàn quyền, ông sẽ giải tán
hoặc làm cho Đảng này sụp đổ.
Không có bất cứ một bằng chứng khoa học nào cho thấy ông Dũng sẽ
làm điều đó ngoài những bài viết vu vơ trên những trang mạng nặc danh.
Chỉ vì quá chán ngán cái thể chế đã kìm hãm sự phát triển của dân
tộc này suốt hơn 70 năm người ta sẵn sàng đặt niềm tin vào một con người đang
trục lợi nhiều nhất từ thể chế cả về châu báu và chức tước.
Không có ai đáng trách.
Khát vọng thoát cộng lớn đến nỗi làm lú lẫn không chỉ những cái
nick vô danh mà còn cả với nhiều trí thức.
Là người đứng đầu một Đảng đang cầm quyền nếu ông Nguyễn Phú Trọng
không nhận thức đầy đủ khát vọng này của những người dân có học, để thúc đẩy cải
cách chính trị, thì chiến thắng của ông trước Nguyễn Tấn Dũng sẽ bị coi là
chiến thắng của một người tham vọng quyền lực chứ không phải của một người vì đất
nước.
Năm nay, ông Nguyễn Phú Trọng sẽ là người chủ trì những hoạt động
kỷ niệm 30 năm đổi mới. Đừng cắt lát miếng nạc từ năm 1986 mà hãy quay về khúc
xương khởi đầu từ khi Hồ Chí Minh mang chủ nghĩa Marx - Lenin đến Việt Nam. Để
thấy, đổi mới đơn giản chỉ là một tiến trình Đảng gỡ bỏ dần dần những gông cùm
mà Đảng từng áp đặt.
Từ "Chính sách kinh tế nhiều thành phần" đến "Kinh
tế thị trường" là một bước tiến chưa đủ nhưng khá dài. Và khi, Đại hội XI
bãi bỏ nguyên tắc "sở hữu công là chủ yếu", thì các "đặc trưng
của chủ nghĩa xã hội" ghi trong Cương lĩnh không còn dấu hiệu nào của chủ
nghĩa cộng sản theo mô hình mà Marx và các cộng sự của ông thiết lập trong
Tuyên Ngôn Cộng Sản.
Hiến pháp 1992, tuy còn dùng dằng giữa "hai con đường"
đã vẽ cho Việt Nam một nền cộng hòa trên giấy. Ngay cả những tổng bí thư bị coi
là bảo thủ nhất như Đỗ Mười hay Lê Khả Phiêu, sau Hiến pháp 1992, cũng đã phải chuyển
dần từ một chế độ đảng trực trị sang một chế độ đảng cầm quyền thông qua nhà
nước.
Việc tái lập các ban Đảng thời ông Nguyễn Phú Trọng là một bước
lùi về chính trị.
Sinh thời, Nguyễn Bá Thanh là một người rất được công chúng tung
hô nhưng nếu những người am hiểu nhà nước pháp quyền biết cách ông Trưởng ban
Nội chính Nguyễn Bá Thanh ngồi sau cánh gà các phiên tòa "lãnh đạo
án" như thế nào chắc chắn họ sẽ vô cùng thất vọng.
Chống tham nhũng bằng Ban Nội chính thay vì gỡ bỏ "vòng kim
cô nội chính" cho các cơ quan tư pháp, để họ tiến hành tố tụng theo các
nguyên tắc dân chủ, pháp quyền, thì không chóng thì chày sẽ có Ba X tân thời
thay cho Ba X cũ.
Dân chủ đơn giản chỉ là một phương thức cầm quyền theo nguyên tắc
không để ai có quyền lực tuyệt đối. Dân chủ không phải là đích đến mà là một
phương tiện được lựa chọn để tránh sự tha hóa tuyệt đối của những người cầm
quyền. Dân chủ không phải là một cây gậy thần để quốc gia nào cầm nó trong tay
cũng trở nên thịnh vượng. Nhưng, chưa có phương thức quản trị quốc gia nào ít
rủi ro hơn dân chủ.
Vấn đề là đi tới dân chủ như thế nào.
Những người kỳ vọng Nguyễn Tấn Dũng "giải tán đảng"
không chỉ là những nhà dân chủ nôn nóng mà còn là những người suy nghĩ đơn
giản. Họ chờ đợi dân chủ theo cách của Đại Lãn. Họ nghĩ có ai đó sẽ dọn sẵn mâm
cỗ dân chủ cho mình mà không thấy rằng dân chủ là một hành trình của chính
mình.
Không thể có dân chủ trong một thể chế độc tài đảng trị. Nhưng,
nếu như độc tài sụp đổ sau một đêm chúng ta có thể có đa đảng ngay thì tự do
chính trị mà ta có đó chỉ mới là một tiền đề cần nhưng chưa đủ.
Chúng ta có thể buộc các nhà cộng sản phải chịu trách nhiệm về
những gì đã làm trong quá khứ. Nhưng tôi không nghĩ là con đường đi đến dân chủ
dứt khoát phải loại bỏ những người cộng sản đang nắm quyền. Thay vì đẩy họ về
phía đối địch, dân chúng cần tạo áp lực đủ để họ thay đổi và nhận thức được
rằng, dân chủ hóa là một tiến trình kiến tạo tương lai cho chính cả những người
cộng sản.
Trong lộ trình đó, cần phải có những bước đi vững chắc để sao cho
"nền cộng hòa trên giấy" hiện nay từng bước có thể vận hành. Hãy để
Quốc hội tập dượt vai trò giám sát của mình và chuẩn bị để các cơ quan tư pháp
thoát dần ra khỏi tình trạng bị địa phương cát cứ. Trước mắt, không để nhánh
quyền lực nào, cơ quan nào nắm giữ quá nhiều quyền lực, mũi đột phá cần được
chọn ngay là Bộ Công an.
Giờ đây, tuy đứng vị trí cao hơn nhưng chắc chắn sẽ có khi đại tướng
Trần Đại Quang cảm thấy mình lơ lửng. Bộ Công an hiện đang có đủ quyền để biến,
thậm chí, cả những người trong bộ tứ trở thành con tin. Do quyền lực của Bộ bao
trùm lên các cơ quan tố tụng, không dễ để chống tham nhũng, rất khó để tránh
oan sai.
Đây là lúc, Tổng bí thư có thể đánh thức vai trò đồng minh từ ông
Quang để tách Bộ Công an thành các cơ quan độc lập: Tình báo; Phản gián; Cảnh
sát quốc gia - Cảnh sát địa phương - Cảnh sát giao thông; trả Trại giam về cho
Tư pháp; lập Cơ quan Điều tra quốc gia.
Chức năng, nhiệm vụ của tình báo và phản gián không có gì tương
thích với lực lượng cảnh sát. Đừng để lực lượng tình báo - phản gián tham gia
quá sâu vào các cuộc chơi chính trị nội bộ mà sự "màu mỡ" của nó rất
dễ làm họ sao nhãng nhiệm vụ chính là cảnh giác thù ngoài.
Cần có một Tư lệnh cảnh sát quốc gia để duy trì sự thống nhất
quyền lực trung ương nhưng việc gìn giữ an ninh trật tự chủ yếu do cảnh sát địa
phương đảm trách. Cảnh sát công lộ cũng nên là một lực lượng độc lập (vì điều
tra không cùng một nhà họ sẽ không dám nhận mãi lộ phổ biến như hiện nay).
Nếu để điều tra trong Bộ Công an rất khó chống tiêu cực trong các
cơ quan cảnh sát. Nên lập cơ quan điều tra quốc gia. Cảnh sát địa phương có thể
điều tra các vụ án, trộm cướp... nhưng đã là án liên quan đến chức vụ, quyền hạn,
liên quan đến tham nhũng phải do cơ quan điều tra quốc gia tiến hành [Tòa cũng
lập thành tòa sơ thẩm, phúc thẩm... bố trí ở các khu vực; địa phương có tòa nhưng
chỉ xử hình sự thường].
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nên ra ngay một quyết định yêu cầu các
bộ ngưng ban hành các điều kiện kinh doanh mới (giấy phép con). Đồng thời, yêu
cầu Tổ thi hành luật doanh nghiệp phối hợp với VCCI đưa ra một danh sách các
giấy phép (trong số hơn 6000 giấy phép con ban hành dưới thời Nguyễn Tấn Dũng)
có dấu hiệu lạm quyền, đình chỉ thi hành chúng cho đến khi Chính phủ có thời
gian rà soát lại.
Để làm được việc này, Chính phủ của ông Nguyễn Xuân Phúc phải đủ
dũng cảm để từ bỏ các bổng lộc mang lại do sự lạm quyền (hành chánh hóa các
quan hệ dân sự, kinh tế) bằng cách tách ngay chức năng hành pháp chính trị và
hành chính công vụ. Lập các vụ tham mưu chính sách bên cạnh các cục thực thi
chính sách.
Quan chức nào, vụ nào đã tham gia vào tiến trình ban hành chính
sách thì không được dính vào quy trình thi hành (cấp phép, thanh tra, giám
sát...).
Nếu chưa đủ sự ủng hộ chính trị để tư nhân hóa đất đai, Chính phủ
cần sửa luật để đảm bảo đối xử với quyền sử dụng đất của người dân như quyền về
tài sản. Bãi bỏ các điều luật cho phép chính quyền thu hồi đất (không thể dùng
quyền hành chính để can thiệp vào quyền về tài sản). Chỉ khi thật cần thiết,
chính quyền mới áp dụng quyền trưng mua, trưng dụng.
Mặc dù, đã từng có nhiều đại biểu ăn nói rất được lòng dân, nhưng
Quốc hội không chỉ là một diễn đàn. Kể từ sau Hiến pháp 1959, lịch sử Quốc hội Việt
Nam chỉ ghi nhận hai sự kiện đại biểu thực thi quyền: 1985, bà Đào Thị Biểu,
đoàn Cửu Long, đòi quy trách nhiệm những người quyết định chính sách Giá -
Lương - Tiền; 2010, đại biểu Nguyễn Minh Thuyết đòi lập Ủy ban điều tra độc
lập, đình chỉ chức vụ và điều tra ông Nguyễn Tấn Dũng.
Tham nhũng sẽ không lúc nhúc như hiện nay, Chính phủ sẽ không thao
túng như thời Nguyễn Tấn Dũng nếu có nhiều đại biểu như Nguyễn Minh Thuyết, Đào
Thị Biểu...; Những người như Đào Ngọc Dung sẽ khó trở thành bộ trưởng nếu tuần
trước ông ta phải điều trần ở các ủy ban cho báo chí tham gia và nếu Bộ chính
trị không chỉ muốn Quốc hội hợp thức hóa quyết định của mình mà còn là nơi giúp
loại bỏ những người tai tiếng.
Muốn như thế, không chỉ nâng số đại biểu chuyên trách lên 35 hay
40% mà phải mở cửa cho 15-20% những người thực sự tự ứng cử vào trong quốc hội.
Để tổ dân phố bỏ phiếu quyết định một người có thể trở thành ứng
cử viên đại biểu quốc hội hay không lại càng phản khoa học và phi dân chủ. Tử
tế với nơi mình sống là cần thiết, nhưng đánh giá họ là phải dựa trên khả năng
tham gia của họ trong các chính sách ở tầm quốc gia chứ không chỉ chuyện cản
con mèo ăn vụng cá nhà hàng xóm.
Hoặc Đảng cứ nắm toàn quyền Đảng cử. Hoặc sửa luật, để theo đó,
ứng cử viên gồm những người có thể do đảng chính trị đề cử hoặc tự ứng cử (nếu
thu thập đủ số chữ ký bằng một tỷ lệ luật định trên số cử tri).
Dân trí đã thay đổi, quan trí cũng phải theo; đừng tiếp diễn các
trò hề dân chủ nữa.
Những người biết chuyện cung đình đánh giá cao sự giữ gìn của ông
Nguyễn Phú Trọng và vợ con ông (ít nhất là cho đến nay). Nhưng, quản trị quốc
gia (trong đó có chống tham nhũng) phải bằng thể chế chứ không thể trông chờ vào
"tấm gương đạo đức" của một vài cá nhân hay việc bắt bớ, loại bỏ một
vài con sâu chúa.
Tuy cảm phục mức độ liêm chính, về mặt vật chất, của ông Nguyễn
Phú Trọng, dân chúng vẫn chưa thấy các dấu hiệu chứng tỏ sẽ có "đổi mới
II" trong nhiệm kỳ cuối của ông.
Nếu cho đến ngày nghỉ hưu, ông không đưa ra được một lộ trình
chính trị để đất nước dân chủ hơn, sự sạch sẽ của ông sẽ là vô nghĩa.
Bài viết nêu quan điểm riêng, đã đăng lần đầu trên Facebook của
tác giả.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment